Toch een bouwvergunning nodig!

Naar aanleiding van een conflict tussen exploitant Bizon Buitenreclame en de gemeente Deventer heeft de Raad van State recent een interessante uitspraak gedaan voor het plakken van ideële posters: vanwege de vrijheid van meningsuiting kan een gemeente het plakken van ideële posters niet verbieden via de algemene plaatselijke verordening. Maar als die posters in een frame komen te hangen aan bijvoorbeeld transformatorhuisjes, kan het college van B en W wel een bouwvergunning weigeren op grond van een negatief welstandsadvies.
Bron: Binnenlands Bestuur, 11 april 2008

De marktsituatie

In veel Nederlandse gemeenten (circa 55) exploiteert Bizon Buitenreclame poster op het zogenoemde A0 formaat; hetzelfde formaat dat in de driehoeksborden gebruikt wordt. Bizon exploiteert op deze wijze zo’n 23.000 vlakken in geheel Nederland en heeft hiermee een behoorlijk unieke positie opgebouwd – er zijn nog geen concurrenten opgestaan die hetzelfde product aanbieden.
Kern van het succes van Bizon is dat het bedrijf landelijke contracten heeft afgesloten met de grote energiebedrijven (Nuon, Essent) om hun ‘meubilair’ schoon te houden (geen graffiti bijvoorbeeld). Aan de andere sluit maakt Bizon contracten met de gemeente om toestemming te krijgen voor exploitatie. Argumentatie is veelal: ‘wij houden de stad schoon, anders neemt de wildplak het over’. Een interessante case, omdat Bizon gestart is als ‘wildplakker’ en nu dus het legale pad op is gegaan. Aangezien Bizon de locaties kan exploiteren zonder afdracht, kunnen ze de locaties ook goedkoop exploiteren. Hierdoor komt buitenreclame makkelijker in zicht voor de culturele en charitatieve sector.
College exploitanten van driehoeksborden zijn echter niet altijd even blij met Bizon; het bedrijf pakt vaak ook een stuk markt weg van deze exploitanten, Bizon is slim genoeg om in de culturele en ideële sector toch ook ‘rijke gaatjes’ te vinden en ook deze exploitanten kunnen vaak hun opbrengsten gebruiken voor het schoonhouden van objecten. En laten we niet vergeten dat Bizon niet een non-profit organisatie is, maar ook gewoon veel geld probeert te verdienen.

De situatie in Deventer

Bizon heeft met Essent afgesproken dat ook de transformatorhuisjes in Deventer kunnen worden behangen. Het gaat om 220 reclameframes op meer dan vijftig locaties. De gemeente is niet gelukkig met de aanblik van die posters en vreest een ongebreidelde wildgroei van weiland- of bermreclameborden. Pogingen om de Bizon-reclame te verbieden in de algemene plaatselijke verordening stranden op het grondrecht van vrije meningsuiting dat voor ideële reclame geldt. Daarna gooit de gemeente het over een andere boeg: voor het aanbrengen van de frames is een bouwvergunning nodig. B en W weigeren die vergunning echter – na een negatief welstandsadvies – en zeggen dat Bizon alle reclameborden uit Deventer moet weghalen. Bizon verwijdert de posters en de frames, maar vecht de aanzegging juridisch aan. Volgens Bizon is een bouwvergunning niet nodig, kan de door het Europese mensenrechtenverdrag beschermde uitingsvrijheid voor ideële reclame niet worden beknot door welstandseisen en maakt de gemeente ten onrechte onderscheid tussen reclame op transformatorhuisjes en abri’s.
Volgens de Raad van State mogen redelijke eisen van welstand we degelijk inbreuk maken op de uitingsvrijheid en schrijven B en W terecht een bouwvergunning voor. De transformatorhuisjes zijn namelijk bouwwerken en het aanbrengen van permanente frames is het veranderen van bouwwerken. Daarbij kunnen B en W de posters en de frames -zoals de Raad van State in 2006 al eens zei -zien als een geheel. Tenslotte is van rechtsongelijkheid tussen transformatorhuisjes en abri’s geen sprake. Onder meer omdat de reclameframes bij abri’s een geïntegreerd onderdeel zijn en bij de transformatorhuisjes niet. En omdat transformatorhuisjes niet langer onopvallende objecten in de omgeving zijn als daaraan posters hangen.

Conclusie

Kortom, een succes voor de gemeente Deventer, maar ook een uitspraak met mogelijk verdergaande consequenties. In de gemeenten Amersfoort en Zwolle lopen namelijk identieke procedures en in een aantal grote steden komt de aanbesteding van het A0 formaat binnenkort weer op de agenda. In Binnenlandse Bestuur zegt advocaat Bertil Westers van Bizon het vreemd te vinden dat de smaak van de welstandscommissie bepalend is voor de uitingsmogelijkheden van ideële reclame. En NABB vindt dat een gemeente gewoon ‘baas’ mag zijn over zijn eigen buitenruimte – en mag toelaten en weigeren wat het zelf vindt passen. Waar ligt namelijk de grens tussen ideëel en commercieel? Een energiebedrijf dat reclame maakt voor duurzaam energieverbruik – is dat ideëel (vast wel) of commercieel (ook heel erg!)?