LED-reclameschermen mogelijk risico voor verkeersveiligheid

Twee studenten van de opleiding Mobiliteit aan de Hogeschool Windesheim te Zwolle (Tim Wools en Christiaan Vos) hebben in opdracht van ingenieursbureau Arcadis onderzoek gedaan naar de mogelijke effecten van LED-schermen langs snelwegen. Ze trekken de volgende conclusie:
De onderzoeksresultaten duiden op een verband tussen de aandacht die het scherm trekt, de mate van afleiding en de daarmee samenhangende risico’s door digitale led-reclameschermen langs snelwegen en de specifieke kenmerken van het scherm. 
Wereldwijd is er al regelmatig (maar op kleine schaal) onderzoek gedaan naar de effecten van digitale reclame op de verkeersveiligheid. Het SWOV (Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid) heeft in 2012 de afleiding van reclameschermen op de verkeersveiligheid onderzocht, maar dat onderzoek ging niet specifiek in op de effecten van digitale reclame. Via literatuuronderzoek, dataonderzoek en een enquete hebben de studenten hun onderzoek uitgevoerd. De complete resultaten zijn via deze link te downloaden.
Huidig beleidskader
Voor de bouw van nieuwe led-reclameschermen moet toestemming worden verkregen van de betrokken gemeenten. Die kunnen het kader “Beoordeling van Objecten langs Auto(snel)wegen”, opgesteld door Rijkswaterstaat, gebruiken als houvast bij het toetsen van vergunningaanvragen. In deze richtlijn staan criteria ten aanzien van de plaatsing van een scherm en de beelden die getoond mogen worden. Voor de lichtintensiteit van de schermen heeft de Nederlandse Stichting voor de Verlichtingskunde (NSVV) de Richtlijn Lichthinder opgesteld (geactualiseerd in 2014).
Het onderzoek
De onderzoekers tonen aan dat een scherm een negatief effect kan hebben op de verkeersveiligheid. In het bijzonder zijn drie LED-schermen onderzocht (A1 ter hoogte Terschuur richting Amersfoort, A2 Zaltbommel richting Utrecht en A12 Zevenhuizen richting Den Haag). Bij de schermen A2 en A12 werd geen effect gemeten, maar wel bij het scherm langs de A1 (zie foto). De cijfers tonen aan dat een scherm een negatief effect kan hebben op de verkeersveiligheid. Het wegvak aan de A1 laat een noemenswaardig verschil zien tussen de voor- en na-situatie. Een ongeluk is vrijwel altijd een samenloop van omstandigheden zoals de situatie op de weg, het weer, de omgeving en de toestand van de bestuurder. Afleiding door led-reclameschermen kan in combinatie met andere factoren ‘de druppel’ zijn die leidt tot een ongeval.
Voor het scherm langs de A1 zijn enkele afwijkingen in de doorstroming en verkeersveiligheid aangetoond die redelijkerwijs verband houden met het led-reclamescherm:

• Afgenomen absolute snelheid
• Verminderde accelaratie
• Snelheid is sterker afgenomen bij een toegenomen dichtheid
• Toename van het aantal ongevallen op het wegsegment vanaf waar het scherm zichtbaar is

Mogelijk verklaringen waarom deze effecten hier wel zijn gevonden en op de andere locaties niet, zijn de plaatsing (rechterzijde van de weg, op ooghoogte, sterk contrasterend met de achtergrond) de getoonde beelden (animaties wat in strijd is met richtlijn) en de situatie ter plaatse (twee rijstroken, filegevoelig, plotseling zichtbaar). Over dit scherm kreeg Rijkswaterstaat na de plaatsing veel klachten van weggebruikers (Rijkswaterstaat, 2015) terwijl er bij de meeste reclameschermen nauwelijks klachten zijn. Blijkbaar ervaren ook weggebruikers dit led-reclamescherm als een probleem.
Aanbevelingen

1. Ten aanzien van de plaatsing van het scherm is het advies om het led-reclamescherm niet op filegevoelige locaties te plaatsen, niet visueel op ooghoogte en dus buiten het directe blikveld. Led-reclameschermen trekken meer aandacht als ze door hun plaatsing visueel bijna niet te negeren zijn, dit effect is naar alle waarschijnlijkheid groter op locaties die erg filegevoelig zijn.
2. In dit onderzoek zijn slechts 3 schermen onderzocht. Er wordt gepleit voor een vergelijkbaar onderzoek onder meerdere schermen om zo een beter inzicht te krijgen in de belangrijkste criteria voor de mate van afleiding en voor de plaatsing van een digitaal led-reclamescherm.
3. Tenslotte is het advies om actief te controleren of de criteria uit het kader worden nageleefd. Hierbij is tevens de aanbeveling om de luminantie van de led-reclameschermen aan te passen aan de lichtomstandigheden in plaats van de locatie waarin het scherm staat.

Visie NABB
De harde conclusie van de onderzoekers dat LED-schermen de verkeersveiligheid beinvloeden is naar onze mening nog niet bewezen, maar feit is wel dat er voldoende aanleiding is om nader onderzoek te doen. Overal in den lande zijn digitale schermen verschenen, niet alleen voor reclame-exploitatie, maar ook zeer veel voor bedrijfsgerichte reclame. Veel van deze schermen zijn op het pand gemonteerd en staan parallel langs de weg. Juist die plaatsing kan er voor zorgen dat automobilisten naar rechts kijken met alle gevolgen van dien. Het onderzoek dient zich dus breder te richten op alle vormen van afleiding langs (snel)wegen.
Bij de plaatsing van nieuwe reclameschermen wordt -voor zover wij constateren- juist altijd al rekening gehouden met het kader van Rijkswaterstaat en de eisen van de NSVV. Reclame staat langs de weg natuurlijk altijd om op te vallen – digitaal valt meer op, maar ook een analoge uiting kan als er sprake is van een bijzondere creatieve uiting natuurlijk hetzelfde effect hebben. In Nederland staan veel reclameobjecten, terwijl het aantal verkeersongevallen juist continu aan het dalen is. Dat spreekt de conclusies natuurlijk ook tegen.